Türkiye’deki Bireylerin Neden Olduğu Sera Gazı Emisyonlarının Zaman Kullanımı Perspektifinden Analizi


Gürer E. (Yürütücü)

  • Proje Türü: TÜBİTAK Projesi
  • Proje Grubu: Sosyal Bilimler
  • Projenin Yürütüldüğü Birim: İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi
  • Başlangıç Tarihi: Ekim 2024
  • Bitiş Tarihi: Aralık 2025

Özet

İklim değişikliği ile mücadele kapsamında şimdiye kadar sıklıkla uygulanan politikalar (karbon vergileri, emisyon ticaret sistemleri) her ne kadar faydalı olmuşsa da, küresel anlamda istenilen başarı yakalanamamıştır. Ek olarak, uygulanmakta olan politikaların toplumun savunmasız kesimleri üzerindeki olumsuz ekonomik etkisi birçok çalışmaya konu olmuştur. Dolayısıyla çevresel iktisat literatüründe, mikroekonomik veri kullanarak çevre politikalarının toplum kesimleri üzerindeki heterojen etkisini anlamaya çalışan ve mikro düzeyde çevre politikalarının belirlenmesine katkı sunmayı hedefleyen çalışmalar hız kazanmıştır.

Uluslararası literatürün yukarıda bahsedilen gelişimine uygun olarak bu projede, Türkiye’deki bireylerin günlük zaman kullanım tercihlerinin çevresel etkisi incelenecektir. Bu amaçla çevresel olarak genişletilmiş girdi-çıktı tablosu EXIOBASE ve TÜİK Zaman Kullanım Anketleri harmonize edilecek, keşifçi veri analizi yöntemleri kullanılarak bireylerin zaman kullanım aktivitelerinin saatlik karbon ayak izleri hesaplanacaktır. Bir sonraki adımda ise bireylerin demografik gruplarına göre (gelir, yaş, cinsiyet, lokasyon vb.) zaman kullanım alışkanlıkları istatistiksel yöntemlerle tarif edilecektir. Bu tarz bir çalışma, Türkiye’de ve hatta yürütücünün şimdiye kadarki okumaları ışığında gelişen ekonomilerde türünün ilk örneği olacaktır. Ek olarak, TÜİK Zaman Kullanım Anketleri, gelişmiş ülkelerdeki benzerlerine kıyasla bünyesinde daha fazla demografik değişken barındırmaktadır. Dolayısıyla, bu çalışma sonucunda üretilecek politika önerileri, gelişmiş ülkelerde yapılan benzer çalışmalara kıyasla daha çeşitli ve detaylı olma potansiyeli taşımaktadır.

Türkiye’de son tüketicilerin (hanehalkları, devlet, firmalar vb.) neden olduğu toplam emisyonun 50%’den fazlası hanehalklarından gelmektedir. Bu çalışma sayesinde, Türkiye hanehalklarının karbon ayak izini azaltmak maksadıyla uygulanabilecek mikro politika önerilerini tartışmaya zemin hazırlanacaktır. Örneğin, bu projenin sonucunda yemek yapılan süre içerisinde sebep olunan karbon emisyon miktarı ve gelir durumuna göre yemek yapma süreleri tespit edilebilecektir. Bu sayede tüketicilerin ekonomik durumuna göre yemek yapma süresini kısaltabilecek ürünler desteklenebilir. Yine bu projenin çıktıları sayesinde, kentlerde ve kırsal kesimlerde veya yaşa göre boş zaman kullanım alışkanlıkları tespit edilebilecek ve bu sayede çevre dostu alışkanlıkların yerleşmesi için uygulanabilecek politikalar (örn., ulaşım araçlarını kullanmayı gerektiren aktiviteleri azaltmak üzere kamuya açık parkların yaygınlaşması ve geliştirilmesi) daha iyi anlaşılacaktır. Özetle, bunlara benzer politikaların hangi kesimlerin ihtiyaçlarını göz önüne alarak, nerelerde ve ne derece teşvik edilmesi gerektiğini anlamak bu projenin temel amacıdır.

Bu proje sayesinde çalışmanın yürütücüsü, EXIOBASE ve TÜİK Zaman Kullanım anketleri ile çalışma tecrübesini derinleştirecektir. Türkiye üzerine daha önce benzeri olmayan bir çalışmanın yazarı olacak ve bu sayede hem çevresel iktisat alanındaki birikimini artıracak hem de alanda daha fazla tanınır hale gelecektir. Bunlar, yeni araştırma ortaklıklarının yolunu açmak için çok önemlidir. Katılacağı uluslararası konferans sayesinde yürütücü, çevresel iktisat alanındaki araştırmacaları tanıma ve onlara kendini tanıtma fırsatını elde edecektir. Türkiye’de çevresel iktisat alanındaki araştırmacı sayısı, Avrupa ülkelerine kıyasla azdır. Bu projenin bursiyeri, çevresel iktisat alanında bir araştırmacı olmak üzere ilk adımı atmış olacaktır. Proje sonucunda bir yüksek lisans tezi oluşturulması bir de SSCI endeksli bir dergide akademik makale yayınlanması beklenmektedir.