Üniversite öğrencileri ve annelerinin utanç anılarının araştırılması


Şahin acar B. (Danışman (Yürütücü Gerçek Kişi Olan Projede))

  • Proje Türü: TÜBİTAK Projesi
  • Proje Grubu: Sosyal Bilimler
  • Başlangıç Tarihi: Nisan 2025
  • Bitiş Tarihi: Ekim 2025

Özet

Geçmiş hakkında konuşurken genellikle duygularımızdan bahseder, gün boyunca sık sık kişisel deneyimlerimiz hakkında konuşuruz. Yaşadıklarımızı başkalarıyla paylaşarak, kişisel tarihimizi ve bunlara bağlı duygularımızı daha iyi anlayabiliriz. Literatürde olumlu ve olumsuz anılar olarak ele alınan duygu yüklü anılar, otobiyografik bellek araştırmalarında önemli bir yer tutmaktadır. Otobiyografik bellek araştırmacıları farklı duygu yüklü anılarda (mutluluk, korku, öfke ve üzüntü gibi) ebeveynlerin anı konuşmaları sırasında çocuklarıyla nasıl konuştuklarını incelemişlerdir. Anı konuşmaları sırasında farklı duyguları konuşmanın farklı amaçlara hizmet ettiği düşünülmektedir: Olumlu duyguların yer aldığı anıları konuşmak, paylaşılan ortak geçmiş duygusu aracılığıyla duygusal bağlar oluşturmaya hizmet edebilirken; olumsuz deneyimleri konuşmak duyguları anlamaya ve çözmeye yardımcı olabilir. Bu projede ele alınan konu ise bu araştırmalardan beslenen ancak daha önce gelişim psikolojisi alanında çalışılmamış olan utanç hissedilen anılardır. Utanç, diğer duygulardan farklı olarak paylaşılmaktan çok saklanma eğilimi gösteren ve bireyin kimlik duygusu üzerinde derin etkiler bırakan bir duygudur. Utanç, kişinin kendisini başkalarının düşüncelerinde yetersiz veya kusurlu olarak algılamasıyla ilişkilidir. Burada ele alınan çalışmalarda utanç anıları çeşitli bağlamlarda ele alınmıştır. Böylece hem anı araştırmaları (autobiographical memory), hem de dolaylı anılar (vicarious memory) aracılığıyla aile anıları araştırmaları (family history stories) literatürüne katkı sağlamayı hedeflemiştir. Üniversite öğrencisi kadınlar ve onların annelerinden oluşan çiftlerle çalışılan bu tez çalışmalarının ilki pilot çalışma niteliğinde olup çiftlere kendi utanç hissettikleri anıları ayrı ayrı sorulmuştur (Nçift=21). İlk çalışmanın amacı katılımcıların anı içeriklerinde sosyoekonomik düzeye göre bir değişiklik olup olmadığını incelemektir. İkinci çalışma kapsamında çiftlere kendi utanç anılarına ek olarak dolaylı (vicarious) anıları sorulmuş (Nçift=69), son olarak üçüncü çalışma kapsamında ise çiftlerin beraber anı konuşması (memory conversation) yapmaları planlanmıştır (Nçift=188). Bu projenin amacı; doktora çalışması kapsamında çalışma sahibinin toplamış olduğu verilerin (N= 278 anne kız çifti) analize hazır hale getirilip analiz edilmesinde ihtiyaç duyulan yardımın alınabilmesine olanak sağlamaktır. Doktora tez çalışması kapsamında; kadın üniversite öğrencileri ve onların annelerinin, utanç duygusuyla bağlantılı deneyimlerini anlamayabilmek üzere birbirini izleyen 3 çalışmadan, toplam 278 anne kız çiftinden toplanan verinin analize hazır hale getirilip analizlerinin yapılabilmesi gerekmektedir.